Đặng Thùy Trâm - ngọn lửa từ Đức Phổ thắp sáng trái tim thời đại

Đặng Thùy Trâm sinh ngày 26/11/1942, tại Huế, lớn lên giữa những năm khó khăn ở Hà Nội, nơi gian khổ giữa chiến tranh và đói rét trở thành nền tảng rèn giũa sức sống và lòng nhân hậu. Con gái của bác sĩ Đặng Ngọc Khuê và giảng viên Dược khoa Doãn Ngọc Trâm, từ nhỏ chị đã chứng kiến cận cảnh khổ đau của đồng bào vùng sơ tán. Mười tuổi, chị đã thay người lớn cấy lúa, bắt ốc để cải thiện bữa ăn gia đình; đêm về, dưới ánh đèn dầu, đọc Balzac, Nam Cao như mở rộng tâm hồn, kết hợp giữa nghị lực và cảm thông. Bi kịch sống không khiến chị uất ức, mà giúp chị tỉnh táo nhận ra rằng: “Sự sống không chỉ đếm bằng từng ngày, mà bằng những gì mình cho đi và giữ lại cho người khác.”

Năm 1958, đỗ vào Trường Chu Văn An, Hà Nội, ngôi trường danh tiếng và nền tảng của nhiều tri thức Việt, chị vừa say mê văn chương, vừa nổi bật trong hoạt động văn nghệ với giọng hát Alto truyền cảm. Tuy nhiên, chị quyết định theo học Y, một lựa chọn rất dũng cảm với lý tưởng: “Phục vụ Tổ quốc bằng y đức hơn là dùng ngòi bút để tô đẹp đời.”

Khi đất nước bước vào giai đoạn khó khăn nhất, năm 1967, tốt nghiệp sớm, chị tình nguyện tham gia miền Nam, địa bàn ác liệt nhất và nhận nhiệm vụ tại Bệnh xá huyện Đức Phổ (T18). Ở đó, những điều kiện y tế thiếu thốn đến mức sơ khởi: phòng mổ là hầm chữ A, bàn mổ là tấm ván gỗ, dao mổ phải mài từ bu-ri xe, thuốc khan hiếm đến mức chị dùng lá kia lim thay thế. Song Đặng Thùy Trâm không than trách: nhật ký chị vẫn đầy ắp tình thương, niềm tin và lời hứa với chính mình: “Mình không được bỏ sót một bệnh nhân nào, dù là chiến sĩ hay người dân.”

Trong chiến dịch Mậu Thân 1968, bệnh xá trở thành nơi cứu sinh cho hàng chục thương binh mỗi ngày. Khi máy bay B‑52 ném bom dày đặc, Đặng Thùy Trâm cùng đồng đội dời viện qua 15 điểm bằng cách đào hầm, xây dựng lán dã chiến; họ thức trắng đêm để tiếp tục cứu người, không một lần nghĩ đến bản thân mệt mỏi. Nổi bật nhất là câu chuyện 14 thủy thủ tàu không số 643: bị thương nặng, phải nhập viện, họ được chị nhường phần cơm gạo trắng, món ăn hiếm hoi giữa chiến dịch dài ngày; họ gọi chị là: “Thiên thần áo trắng.” Điều này nói lên một tinh thần sống không chỉ bằng cống hiến, mà bằng cả lòng trắc ẩn và sự chia sẻ từ trái tim trong túi thuốc.         

Ảnh: Tư liệu về Bác sĩ Đặng Thùy Trâm

Ngày 22/7/1970, khi đang trên đường tới lán thăm dân, Đặng Thùy Trâm và y tá Kim Liên bất ngờ bị phục kích. Trong giây phút sinh tử, chị không chút do dự dùng thân mình che cho đồng đội, chịu đạn thay. Dù tuổi đời còn rất trẻ, chị đã thể hiện khí chất của một người chiến sĩ mẫu mực, chiến đấu và hy sinh vì người khác. Chị ngã xuống lặng lẽ, nhưng đã cứu sống người còn lại. Hai cuốn nhật ký mà chị để lại tưởng chừng đã bị đốt khi rơi vào tay lính Mỹ. Thế nhưng, trung úy Frederic Whitehurst, xúc động trước dòng chữ đỏ trên bìa “Đừng đốt! Trong đó đã có lửa,” đã giữ lại suốt hơn 35 năm, trước khi trao lại cho gia đình chị năm 2005. Ngay sau khi được công bố, Nhật ký Đặng Thùy Trâm đã tạo nên hiện tượng xuất bản với hơn 400.000 bản in, được dịch ra hơn 20 ngôn ngữ. Báo chí quốc tế gọi chị là “Anne Frank của Việt Nam,” như một cách thừa nhận sức lan tỏa từ trái tim quả cảm của chị. Ngọn lửa ấy, từ hầm chữ A Đức Phổ năm xưa, vẫn cháy trong trái tim nhiều thế hệ hôm nay.

Cuốn Nhật ký Đặng Thùy Trâm không chỉ chạm tới hàng triệu trái tim trên khắp thế giới, mà còn trở thành biểu tượng sống động của khát vọng cống hiến, tình yêu thương và tinh thần trách nhiệm. Đối với cán bộ, giảng viên Khoa Tin học - Ngoại ngữ, câu chuyện ấy không dừng lại ở giá trị lịch sử, mà là lời mời gọi hành động; đó là: hành động bằng bản lĩnh chính trị, năng lực chuyên môn, tác phong sư phạm và tinh thần cống hiến.

Trước hết, sống và học theo tấm gương Đặng Thùy Trâm là giữ vững bản lĩnh chính trị, phẩm chất cách mạng. Nếu như Đặng Thùy Trâm đã kiên trung với lý tưởng độc lập dân tộc, thống nhất đất nước, thì hôm nay, trong môi trường Quân Đội, cán bộ, giảng viên phải luôn vững vàng trước những thách thức tư tưởng, kiên định lập trường, sẵn sàng đấu tranh với cái sai, định hướng giá trị đúng đắn cho thế hệ học viên. Đó là cách thể hiện lòng trung thành với Đảng, với Quân đội và với sự nghiệp giáo dục - đào tạo trong thời kỳ mới.

Tiếp đó, không ngừng tự học, đổi mới, sáng tạo để đáp ứng yêu cầu ngày càng cao trong tình hình mới. Nếu ngày xưa, Đặng Thùy Trâm mài dao từ bu-ri, truyền dịch bằng ống tre, thì hôm nay, cán bộ, giảng viên phải chủ động tiếp cận công nghệ, phát triển bài giảng ứng dụng thực tế, xây dựng học liệu số, tổ chức mô phỏng, tọa đàm, chuyên đề... để nâng cao chất lượng giảng dạy. Đó là cách nối dài tinh thần vượt khó và sáng tạo mà Đặng Thùy Trâm từng thể hiện trong hoàn cảnh khắc nghiệt nhất.

Quan trọng hơn, cần giữ gìn phẩm chất mẫu mực, nhân văn trong tác phong sư phạm. Đặng Thùy Trâm là một bác sĩ giàu lòng nhân ái, là người chị, người đồng chí trầm tĩnh mà quyết đoán. Trong môi trường quân đội, người thầy không chỉ là người truyền đạt kiến thức mà còn là tấm gương về nhân cách: trung thực, khiêm nhường, tận tâm, truyền cảm hứng và trách nhiệm lâu dài với sự trưởng thành của học viên.

Hơn nữa, tinh thần cống hiến không vụ lợi, bền bỉ và âm thầm vì sự nghiệp lâu dài. Đặng Thùy Trâm không mang quân hàm lớn, không có chức vụ cao, nhưng lại để lại một di sản lớn bằng chính cuộc đời giản dị, đầy tận hiến. Cán bộ, giảng viên hôm nay có thể không đứng nơi trận tuyến, nhưng vẫn đang lặng thầm chiến đấu mỗi ngày: biên soạn tài liệu, đổi mới phương pháp, sát cánh cùng học viên trong học tập và rèn luyện.

Hơn 50 năm kể từ ngày Đặng Thùy Trâm ra đi, không chỉ trong mỗi dòng nhật ký, ngọn lửa từ Đức Phổ vẫn được thắp lên bằng những hành động hàng ngày, bằng từng người thầy, người chiến sĩ, người cán bộ đã và đang tiếp bước. Và chúng ta, với vai trò cán bộ, giảng viên Khoa Tin học - Ngoại ngữ, cũng là người giữ gìn và phát huy ngọn lửa ấy: ngọn lửa từng bùng lên trong hầm chữ A Đức Phổ không chỉ kể một câu chuyện đã qua; đó là, ngọn đèn thắp sáng từng giờ giảng, từng trang giáo án của chúng ta hôm nay. Giữ vững lý tưởng, làm giỏi chuyên môn, nuôi dưỡng tâm hồn và tận tụy với thế hệ học viên, chính là cách cán bộ, giảng viên Khoa Tin học - Ngoại ngữ tiếp mạch lửa ấy, viết tiếp: “Nhật ký thế kỷ XXI” bằng trí tuệ, trách nhiệm và nhân cách.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Đặng Thùy Trâm. (2005). Nhật ký Đặng Thùy Trâm (Đặng Vương Hưng, biên soạn). Hà Nội: Nhà xuất bản Hội Nhà văn.

2. Đặng Vương Hưng. (2020). Ngọn lửa không bao giờ tắt - 50 năm nhìn lại Nhật ký Đặng Thùy Trâm. Hà Nội: NXB Văn học.

3. Trần Đình Bá. (2010). Đặng Thùy Trâm - từ hiện tượng xuất bản đến giá trị văn hóa nhân văn Việt Nam. Tạp chí Văn hóa Quân sự, số 3.

4. Nguyễn Thị Thanh Thủy. (2015). Bản lĩnh người thầy trong thời đại mới nhìn từ tấm gương Đặng Thùy Trâm. Tạp chí Giáo dục và Xã hội, số 215.