Báo chí Cách mạng Việt Nam: Một thế kỷ gắn bó cùng Dân tộc

Trải qua chiến tranh và hòa bình, qua những cuộc vận động dân chủ, công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng, đội ngũ người làm báo luôn kiên định mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, giữ vững vai trò dẫn đường dư luận, phản ánh kịp thời nhịp sống đất nước. Từ những trang báo in bằng mực đen trên giấy thô, qua sóng phát thanh, truyền hình, đến báo điện tử trực tuyến 24/7, báo chí Việt Nam không ngừng đổi mới nội dung, hình thức, công nghệ để chuyển tải chân thực hơi thở cuộc sống, khơi dậy khát vọng cống hiến trong nhân dân, gìn giữ mạch nguồn thông tin trung thực, góp phần củng cố niềm tin vào Đảng và tương lai của đất nước, đồng thời quảng bá hình ảnh Việt Nam nhân văn, giàu truyền thống tới bạn bè quốc tế.

Từ tờ Thanh Niên - ngọn đuốc khai sáng phong trào yêu nước đầu thế kỷ XX - báo chí cách mạng sớm khẳng định vai trò định hướng dư luận và kết nối lực lượng. Giai đoạn 1930 - 1945, hàng loạt ấn phẩm như Búa Liềm, Dân Cày, Lao Động, Cờ Giải Phóng liên tục xuất bản, trở thành vũ khí sắc bén, cổ vũ cao trào Xô viết Nghệ Tĩnh, Mặt trận Dân chủ Đông Dương, Mặt trận Việt Minh, thắp lửa đấu tranh, tạo tiền đề cho thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám 1945. Trong kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954), hệ thống báo Cứu Quốc, Vệ Quốc Quân, Sự Thật cùng hàng nghìn bản tin, truyền đơn lan tỏa từ chiến khu Việt Bắc tới đồng bằng, thành thị, vừa truyền lệnh kháng chiến, vừa kể chuyện “hậu phương lớn - tiền tuyến lớn”, tiếp lửa niềm tin. Hơn hai mươi năm chống Mỹ, báo chí cách mạng chia thành hai mặt trận: ở miền Bắc, Nhân Dân, Quân đội Nhân dân, Thông tấn xã Việt Nam tuyên truyền xây dựng CNXH, tố cáo tội ác chiến tranh hóa học, B‑52; ở miền Nam, tạp chí Tiền Phong, báo Giải Phóng và nhiều tờ cấp tỉnh như Phấn Đấu (Quảng Trị), Giải Phóng, Cờ Giải Phóng (Thừa Thiên - Huế) in ấn bí mật dưới hầm, trong rừng sâu, vẫn đều đặn đến tay cán bộ, chiến sĩ, đồng bào. Những chiếc máy in Roneo quay tay, những khổ giấy pơ‑lua và mực đá đơn sơ đã ghi lại biết bao bài xã luận sục sôi, phóng sự “Trận mưa bom B52 ở Khe Sanh”, ký sự “Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước”, ghi danh các nữ phóng viên quả cảm như Lý Thị Sâm, Trần Kim Anh. Báo ảnh, tranh cổ động, loa truyền thanh công cộng, thậm chí tờ rơi thả từ máy bay cũng trở thành phương tiện tuyên truyền sáng tạo, giúp hun đúc niềm tin tất thắng trong hàng triệu trái tim Việt Nam.

Ảnh: Tư liệu

Bước sang giai đoạn sau thống nhất, đặc biệt từ Đại hội VI (1986), báo chí cách mạng bước vào thời kỳ đổi mới mạnh mẽ, vừa tuyên truyền đường lối đổi mới, vừa phản biện, giám sát để “nói đúng, nói trúng, nói trọn” tâm tư dân chúng. Nhiều loạt điều tra dũng cảm như “Chuyện ở Nông trường Sông Hậu”, “Đường dây PMU 18”, “Án thu phí cầu đường BOT” của Tuổi Trẻ, Tiền Phong, Lao Động, Thanh Niên đã góp phần khởi động những chiến dịch chống tiêu cực, sửa đổi cơ chế, trả lại quyền lợi chính đáng cho người dân. Sự bùng nổ truyền hình màu, phát thanh FM stereo, báo ảnh màu và báo điện tử cuối thế kỷ XX mở ra “xa lộ thông tin” rộng lớn, đưa tiếng nói Việt Nam tới kiều bào năm châu. Bước vào kỷ nguyên 4.0, các cơ quan báo chí chuyển sang mô hình tòa soạn hội tụ, tích hợp AI, Big Data, Data Journalism, sản xuất video đa nền tảng, livestream, podcast, mô hình “first‑mobile” để phục vụ độc giả thế hệ Gen Z. VTV Digital, VietnamPlus, ZingNews, VnExpress tiên phong ứng dụng đồ họa thực tế ảo, tương tác dữ liệu COVID‑19 theo thời gian thực; Nhân Dân TV, Báo Nhân Dân điện tử phát triển studio ảo, nạp siêu dữ liệu (metadata) bảo đảm tìm kiếm nhanh và lưu trữ lâu dài. Hệ thống pháp luật được hoàn thiện với Luật Báo chí 2016, Bộ Quy tắc ứng xử trên mạng xã hội 2021, tạo hành lang cho báo chí chuyên nghiệp song song nuôi dưỡng đạo đức nghề nghiệp. Nhiều tòa soạn thử nghiệm mô hình thu phí (paywall), bán nội dung chuyên sâu, triển khai blockchain xác thực bản quyền. Quỹ Hỗ trợ phát triển báo chí, Giải Báo chí Quốc gia, Giải Búa Liềm Vàng khích lệ phóng viên bám cơ sở, kể chuyện Việt Nam mới qua lăng kính hiện đại, thẩm mỹ và nhân văn.

Kỷ niệm 100 năm vẻ vang, người làm báo Việt Nam càng thêm tự hào và trăn trở trước lời hiệu triệu của Tổng Bí thư Tô Lâm: “Kỷ nguyên mới đang mở ra tương lai xán lạn của dân tộc. Kỷ nguyên mới cũng đặt ra yêu cầu nhiệm vụ mới, cao hơn đối với báo chí cách mạng, đòi hỏi báo chí cũng phải phát triển tương xứng, vươn mình cùng dân tộc, xứng tầm nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại.” Đó còn là lời hiệu triệu mạnh mẽ thôi thúc mỗi cán bộ, giảng viên, học viên trong Khoa Tin học - Ngoại ngữ, Học viện Lục quân không ngừng nâng cao bản lĩnh chính trị, trình độ chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp và tinh thần trách nhiệm trước yêu cầu đổi mới ngày càng cao trong thời kỳ chuyển đổi số. Trong môi trường quân sự đặc thù, việc kết hợp nhuần nhuyễn giữa nhiệm vụ huấn luyện, giảng dạy và công tác thông tin, tuyên truyền đòi hỏi mỗi quân nhân viết báo không chỉ có tri thức, khả năng tư duy phản biện, kỹ năng sử dụng công nghệ truyền thông hiện đại mà còn cần có tầm nhìn chính trị, đạo đức nghề nghiệp và tinh thần dấn thân vì lý tưởng. Mỗi bài viết, mỗi bản tin dù ngắn hay dài đều cần được trau chuốt bằng tâm huyết, trách nhiệm và sự chính xác, khách quan; đồng thời phải góp phần lan tỏa những giá trị tích cực, nhân văn, khơi dậy tinh thần yêu nước, lý tưởng cách mạng và khát vọng cống hiến trong cán bộ, chiến sĩ và nhân dân.

Trong bối cảnh mặt trận tư tưởng, văn hóa ngày càng phức tạp, Khoa Tin học - Ngoại ngữ càng cần phát huy vai trò hạt nhân trong công tác giáo dục chính trị tư tưởng, đấu tranh chống “diễn biến hòa bình”, góp phần củng cố “thế trận lòng dân”, giữ vững trận địa tư tưởng trong Quân đội. Trên tinh thần đó, việc nâng cao năng lực truyền thông, hình thành đội ngũ cán bộ, học viên có tư duy truyền thông hiện đại, bản lĩnh chính trị vững vàng và khả năng thích ứng nhanh với môi trường báo chí số chính là điều kiện then chốt để hoàn thành tốt nhiệm vụ trong giai đoạn mới./.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Ban Tuyên giáo Trung ương. (2024). Báo chí cách mạng Việt Nam - 100 năm đồng hành cùng Dân tộc (1925 - 2025). Hà Nội: NXB Chính trị Quốc gia Sự thật.

2. Lê Quốc Minh. (2024). “Chuyển đổi số và tương lai báo chí Việt Nam.” Tạp chí Người Làm Báo, (số 6), 4‑9.

3. Nguyễn Văn Dũng. (2022). Báo chí điều tra ở Việt Nam: Thực tiễn và thách thức. TP. HCM: NXB Đại học Quốc gia TP. HCM.

4. Thông tấn xã Việt Nam. (2020). Kỷ yếu 75 năm Thông tấn xã Việt Nam. Hà Nội: NXB Thông tấn.

5. VTV Digital, VnExpress, VietnamPlus, ZingNews. (2020‑2024). Các sản phẩm đồ họa và dữ liệu trực tiếp về COVID‑19 và chủ đề chuyển đổi số.