Đổi mới mạnh mẽ công tác kiểm tra, giám sát, thanh tra, kiểm toán theo hướng chủ động phòng ngừa – yêu cầu cấp thiết trong công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực hiện nay

Chỉ đạo này không chỉ thể hiện tư duy đổi mới sâu sắc của Đảng trong công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, mà còn đặt ra yêu cầu cấp thiết về hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong tình hình mới.

Trước tiên, đây là sự đổi mới tư duy từ “xử lý khi có vi phạm” sang “chủ động phòng ngừa từ sớm, từ xa” trong phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực

Một trong những điểm nhấn quan trọng trong chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư là yêu cầu đổi mới mạnh mẽ công tác kiểm tra, giám sát, thanh tra, kiểm toán theo hướng chủ động phòng ngừa, thay vì chỉ tập trung vào phát hiện, xử lý vi phạm khi hậu quả đã xảy ra. Đây là sự chuyển dịch tư duy rất căn bản, phản ánh bước phát triển mới trong nhận thức và phương pháp lãnh đạo của Đảng đối với công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Thực tiễn cho thấy, tham nhũng, lãng phí, tiêu cực thường nảy sinh từ những kẽ hở trong chủ trương, chính sách; từ sự buông lỏng quản lý, thiếu kiểm tra, giám sát thường xuyên; từ tâm lý “an phận”, “né tránh”, “ngại va chạm” trong một bộ phận cán bộ lãnh đạo, quản lý. Nếu chỉ phát hiện khi sự việc đã rồi, thiệt hại về kinh tế, uy tín chính trị và niềm tin của Nhân dân là rất lớn, có khi không thể khắc phục triệt để.

Do đó, yêu cầu giám sát ngay từ khi ban hành chủ trương, chính sách chính là nhằm bịt kín các “kẽ hở”, ngăn chặn nguy cơ cài cắm “lợi ích nhóm”, sai phạm từ trong trứng nước. Công tác kiểm tra, giám sát không chỉ dừng lại ở việc xem xét việc chấp hành, mà phải tham gia ngay từ khâu xây dựng, ban hành và tổ chức thực hiện chủ trương, chính sách, bảo đảm mọi quyết định đều được soi chiếu dưới lăng kính kỷ luật Đảng, pháp luật Nhà nước và lợi ích của Nhân dân.

Thứ hai, giám sát thường xuyên được xác định là phương thức trọng yếu để kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Chỉ đạo “giám sát thường xuyên” thể hiện rõ quan điểm nhất quán của Đảng ta về kiểm soát quyền lực. Quyền lực nếu không được kiểm soát chặt chẽ sẽ dễ bị tha hóa, và tham nhũng, tiêu cực chính là sản phẩm tất yếu của quyền lực không được giám sát.

Giám sát thường xuyên không phải là gia tăng hình thức, thủ tục, mà là xây dựng một cơ chế vận hành liên tục, chủ động, linh hoạt, gắn với trách nhiệm cụ thể của từng tổ chức, từng cá nhân. Thông qua giám sát thường xuyên, các dấu hiệu vi phạm, lệch chuẩn có thể được phát hiện sớm, kịp thời nhắc nhở, uốn nắn, ngăn chặn từ đầu, tránh để “vi phạm nhỏ tích tụ thành sai phạm lớn”.

Đặc biệt, giám sát thường xuyên còn góp phần nâng cao ý thức tự giác, trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu. Khi mọi hoạt động đều được đặt trong “vòng kiểm soát” công khai, minh bạch, thì mỗi cán bộ sẽ tự điều chỉnh hành vi, giữ mình trước những cám dỗ của quyền lực, lợi ích vật chất.

Ba là, xác định rõ xuất phát điểm của việc tăng cường tự kiểm tra, giám sát trong phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực

Một nội dung có ý nghĩa rất sâu sắc trong chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư là yêu cầu tăng cường tự kiểm tra, giám sát ngay từ cơ sở, từ chi bộ. Đây là sự khẳng định vai trò nền tảng, hạt nhân chính trị của tổ chức cơ sở đảng, chi bộ trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Chi bộ là nơi trực tiếp quản lý, giáo dục, rèn luyện đảng viên; là “tai mắt” gần dân, sát thực tiễn nhất. Nếu chi bộ làm tốt công tác tự kiểm tra, giám sát, kịp thời phát hiện những biểu hiện lệch lạc, suy thoái ngay từ ban đầu, thì nhiều vụ việc nghiêm trọng đã không xảy ra, hoặc không phát triển thành sai phạm lớn.

Tự kiểm tra, giám sát không phải là “tự khen”, “nể nang”, “dĩ hòa vi quý”, mà phải thực sự thẳng thắn, khách quan, trên tinh thần xây dựng, vì sự trong sạch, vững mạnh của tổ chức đảng. Đây cũng là thước đo năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của chi bộ, đảng bộ cơ sở.

Bốn là, xác lập rõ trách nhiệm của người đứng đầu và tập thể lãnh đạo trong phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực

Phát biểu kết luận của Tổng Bí thư: “Nơi nào không tự phát hiện mà để cơ quan chức năng phát hiện thì người đứng đầu và tập thể lãnh đạo phải chịu trách nhiệm và bị xử lý nghiêm” thể hiện rõ quan điểm không có “vùng cấm”, không có “ngoại lệ”, đồng thời đặt người đứng đầu, cấp ủy các cấp vào vị trí trung tâm của trách nhiệm chính trị trong phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Điều này góp phần khắc phục triệt để tình trạng đùn đẩy, né tránh trách nhiệm, coi sai phạm là “chuyện cá nhân”, “chuyện cấp dưới”. Trách nhiệm của người đứng đầu không chỉ là khi trực tiếp vi phạm, mà còn bao gồm trách nhiệm trong lãnh đạo, quản lý, kiểm tra, giám sát để xảy ra vi phạm trong phạm vi mình phụ trách.

Việc xử lý nghiêm trách nhiệm người đứng đầu và tập thể lãnh đạo không nhằm mục đích trừng phạt đơn thuần, mà nhằm răn đe, cảnh tỉnh, giáo dục, góp phần hình thành cơ chế “không thể, không dám, không muốn” tham nhũng, tiêu cực – đúng như mục tiêu mà Đảng ta đã kiên trì thực hiện trong suốt nhiệm kỳ Đại hội XIII.

Do đó, đổi mới công tác kiểm tra, giám sát, thanh tra, kiểm toán theo hướng chủ động phòng ngừa, giám sát thường xuyên và đề cao trách nhiệm người đứng đầu có ý nghĩa chiến lược, lâu dài đối với công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Đây là giải pháp căn cơ để nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng, củng cố niềm tin của Nhân dân, tạo nền tảng chính trị vững chắc cho sự phát triển bền vững của đất nước.

Chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm thể hiện sự kế thừa, phát triển tư duy lý luận và tổng kết sâu sắc thực tiễn công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trong nhiệm kỳ Đại hội XIII. Đồng thời, đây cũng là thông điệp mạnh mẽ về quyết tâm chính trị cao độ của Đảng trong việc xây dựng một hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, vì Nhân dân, vì Tổ quốc./.