ChatGPT và việc giảng dạy các môn lý luận Mác - Lênin tại Học viện Lục quân hiện nay

Tác động của ChatGPT đến giảng dạy các môn lý luận Mác - Lênin tại Học viện Lục quân

Tổng quan về ChatGPT và tiềm năng ứng dụng trong giáo dục.

ChatGPT (Chat Generative Pre-trained Transformer) là mô hình ngôn ngữ thông minh được OpenAI công bố vào cuối năm 2022, nhanh chóng đạt hơn 100 triệu người dùng chỉ sau hai tháng - tốc độ tăng trưởng nhanh nhất trong lịch sử các ứng dụng. ChatGPT có khả năng hiểu ngữ cảnh, xử lý ngôn ngữ tự nhiên, tạo văn bản và trả lời câu hỏi với độ lưu loát cao.

Trong lĩnh vực giáo dục, ChatGPT được sử dụng như một công cụ hỗ trợ tra cứu, soạn bài, thảo luận học thuật, mô phỏng tình huống học tập, thậm chí tham gia chấm điểm và phản hồi tự động. Nó mở ra khả năng “cá nhân hóa học tập”, giúp học viên được hỗ trợ theo năng lực và tốc độ riêng.

Tại Học viện Lục quân, việc ứng dụng ChatGPT có thể góp phần nâng cao hiệu quả giảng dạy các môn lý luận Mác - Lênin, đặc biệt ở các khía cạnh: hỗ trợ tìm kiếm thông tin, tóm tắt tài liệu, cung cấp ví dụ minh họa, gợi ý phương pháp học tập chủ động.

Những tác động tích cực.

Trước hết, ChatGPT giúp giảng viên và học viên tiếp cận nhanh chóng nguồn thông tin phong phú, tạo điều kiện cho quá trình chuẩn bị bài giảng và nghiên cứu được thuận lợi hơn. Các giảng viên có thể sử dụng ChatGPT để xây dựng kịch bản bài giảng, đề xuất ví dụ thời sự, hoặc mô phỏng tình huống tranh luận triết học.

Đối với học viên, ChatGPT có thể đóng vai trò như một “trợ lý học tập ảo”, giúp giải thích khái niệm trừu tượng trong các học phần Triết học Mác - Lênin, Kinh tế chính trị hay Chủ nghĩa xã hội khoa học. Nhờ đó, người học có thể tự học, tự tra cứu và củng cố kiến thức một cách linh hoạt hơn.

Mặt khác, ChatGPT cũng giúp giảng viên đổi mới phương pháp dạy học. Thay vì chỉ truyền thụ kiến thức một chiều, giảng viên có thể sử dụng ChatGPT để gợi mở, kích thích tư duy phản biện, tổ chức thảo luận, hoặc đánh giá năng lực người học theo hướng phát triển năng lực nhận thức và sáng tạo.

Những tác động tiêu cực và thách thức.

Thứ nhất, về độ tin cậy thông tin: ChatGPT không có khả năng kiểm chứng nguồn dữ liệu, dễ dẫn đến việc cung cấp thông tin sai lệch hoặc thiếu chính xác về những vấn đề lý luận phức tạp. Trong bối cảnh giáo dục lý luận chính trị, điều này có thể gây lệch lạc trong nhận thức, ảnh hưởng tới tư tưởng, lập trường chính trị của học viên.

Thứ hai, về phương pháp học tập: Việc học viên lạm dụng ChatGPT trong viết bài, làm tiểu luận hoặc soạn bài tập có thể dẫn đến sự thụ động, giảm khả năng tư duy độc lập và phản biện. ChatGPT có thể tạo ra nội dung trôi chảy nhưng thiếu chiều sâu lý luận, không phản ánh đúng quan điểm khoa học của chủ nghĩa Mác - Lênin.

Thứ ba, về đạo đức học thuật và an toàn dữ liệu: ChatGPT yêu cầu người dùng cung cấp dữ liệu đầu vào (prompt), trong đó có thể chứa thông tin nhạy cảm. Việc thiếu hiểu biết về quyền riêng tư, bản quyền và trích dẫn nguồn có thể dẫn đến vi phạm đạo đức học thuật.

Thứ tư, về vai trò người dạy: Sự xuất hiện của ChatGPT buộc giảng viên phải thay đổi vai trò từ “người truyền đạt tri thức” sang “người tổ chức, dẫn dắt và định hướng tư duy”. Nếu giảng viên không chủ động đổi mới, nguy cơ bị công cụ AI “thay thế một phần” là hoàn toàn có thể.

Biện pháp nâng cao chất lượng giảng dạy lý luận Mác - Lênin trước tác động của ChatGPT

Nâng cao nhận thức và năng lực số cho giảng viên, học viên.

Học viện đã tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng kiến thức về AI và ChatGPT cho đội ngũ giảng viên. Trên cơ sở đó đã có nhận thức đúng đắn: ChatGPT là công cụ hỗ trợ, không thay thế tư duy khoa học và nhân văn. Giảng viên đã chủ động cập nhật công nghệ, học cách sử dụng ChatGPT trong soạn giảng, thiết kế bài tập và tổ chức lớp học số.

Học viên đã được hướng dẫn kỹ năng tìm kiếm, đánh giá, trích dẫn thông tin từ ChatGPT, tránh sao chép máy móc, đồng thời phát triển tư duy phản biện, sáng tạo trong học tập.

Đổi mới phương pháp giảng dạy và đánh giá.

Phương pháp dạy học đã chuyển từ “truyền thụ tri thức” sang “phát triển năng lực”. Giảng viên có thể sử dụng ChatGPT như công cụ hỗ trợ thảo luận nhóm, mô phỏng tình huống hoặc gợi mở câu hỏi.

Trong kiểm tra, đánh giá, đã ưu tiên các hình thức đánh giá năng lực tư duy, phản biện, giải quyết vấn đề thay vì kiểm tra ghi nhớ. Các bài tiểu luận, thảo luận đã yêu cầu trích dẫn rõ nguồn, kết hợp phản biện trực tiếp để hạn chế gian lận học thuật.

Tăng cường quản lý, đầu tư cơ sở vật chất và hạ tầng số.

Học viện đã từng bước đầu tư hệ thống hạ tầng kỹ thuật, phòng học thông minh, thư viện số và phần mềm giám sát đạo văn. Đồng thời, đãtừng bước xây dựng quy chế sử dụng ChatGPT trong giảng dạy, đảm bảo vừa khai thác được lợi ích của công cụ này, vừa giữ vững định hướng chính trị, tư tưởng trong giáo dục lý luận Mác - Lênin.

Bên cạnh đó, đã gắn việc ứng dụng ChatGPT với các chương trình chuyển đổi số của Quân đội, tận dụng AI để hỗ trợ nghiên cứu, tổng hợp tài liệu, xây dựng bài giảng điện tử.

Tóm lại, sự phát triển của ChatGPT và các công nghệ AI đang làm thay đổi căn bản phương thức dạy và học trên toàn cầu. Trong lĩnh vực giảng dạy các môn lý luận Mác - Lênin tại Học viện Lục quân, ChatGPT vừa là cơ hội, vừa là thách thức. Nếu được khai thác đúng hướng, ChatGPT có thể trở thành công cụ hữu ích trong việc hỗ trợ giảng dạy, nghiên cứu và học tập; ngược lại, nếu lạm dụng, nó có thể làm giảm sút chất lượng đào tạo, ảnh hưởng tới tư duy khoa học và lập trường tư tưởng của học viên. Vì vậy, điều quan trọng là xây dựng nhận thức đúng đắn, chính sách phù hợp và phương pháp sư phạm thích ứng với thời đại AI. Giảng viên vẫn là nhân tố trung tâm trong việc định hướng, bồi dưỡng lý luận, hình thành tư duy khoa học, bản lĩnh chính trị và phẩm chất người quân nhân cách mạng trong thời kỳ mới.

Tài liệu tham khảo

[1]. Bộ GD-ĐT sẽ rà soát chính sách để thích ứng với ChatGPT, truy xuất từ: https://www.vietnamplus.vn/bo-gd-dt-se-ra-soat-chinh-sach-de-thich-ung-voi-chatgpt-post845708.vnp#google_vignette

[2]. Ngành Giáo dục chủ động nghiên cứu, sử dụng ChatGPT, trí tuệ nhân tạo, truy xuất từ: https://moet.gov.vn/tintuc/Pages/tin-tong-hop.aspx?ItemID=8410

[3]. Tác động của ChatGPT tới giáo dục, truy xuất từ: https://nhandan.vn/tac-dong-cua-chatgpt-toi-giao-duc-post813163.html

[4]. Trí tuệ nhân tạo và tương lai giáo dục - Nhìn từ ứng dụng ChatGPT, truy xuất từ: https://baochinhphu.vn/tri-tue-nhan-tao-va-tuong-lai-giao-duc-nhin-tu-ung-dung-chatgpt-102230213162027137.htm