Kỷ niệm 60 năm ngày đánh thắng trận đầu của Không quân nhân dân Việt Nam (03/4/1965-03/4/2025)
Là lực lượng ra đời muộn, bộ đội Không quân nhân dân Việt Nam được trang bị vũ khí hiện đại, hoạt động chiến đấu ở trên không, trong môi trường tác chiến đặc biệt, chưa từng có trong lịch sử chống giặc ngoại xâm của Dân tộc ta. Chính vì vậy, trận đánh đầu tiên của Bộ đội Không quân có ý nghĩa rất quan trọng và công tác chuẩn bị cho trận đánh này vừa khẩn trương nhưng cũng hết sức tỉ mỉ và công phu.
Theo thông tin từ mạng tình báo chiến lược, ngày 03/4/1965, các biên đội cường kích của Không quân Mỹ tham gia đánh phá các mục tiêu quanh khu vực cầu Hàm Rồng, Thanh Hóa (mật danh Alpha-9), sẽ gồm 79 máy bay, trong đó có 46 chiếc F-105 làm nhiệm vụ tấn công, 21 chiếc F-100 làm nhiệm vụ chế áp máy bay ta, 2 chiếc RF-101 làm nhiệm vụ trinh sát và 10 chiếc KC-135 tiếp dầu trên không. Đồng thời, Hải quân Mỹ huy động 35 chiếc A-4, 16 chiếc F-8E và 4 chiếc F-4B cất cánh từ tàu Sân bay USS Hancock và USS Coral Sea để đánh phá mục tiêu của ta.
Từ tình hình trên, Bộ tư lệnh Quân chủng Phòng không - Không quân quyết định mở mặt trận trên không, đưa không quân tiêm kích vào chiến đấu. Trung đoàn Không quân 921 có nhiệm vụ phối hợp với các lực lượng phòng không chặn đánh máy bay Mĩ, bảo vệ cầu Hàm Rồng. Thực hiện nhiệm vụ được giao, Ban chỉ huy Trung đoàn không quân 921 sử dụng 2 biên đội máy bay MiG-17 tham gia trận đánh đầu tiên, trong đó biên đội trực tiếp chiến đấu gồm Phạm Ngọc Lan (số 1), Phan Văn Túc (số 2), Hồ Văn Quỳ (số 3) và Trần Minh Phương (số 4); biên đội làm nhiệm vụ nghi binh, kiềm chế máy bay tiêm kích của địch, gồm Trần Hanh (số 1), Phạm Giấy (số 2).
Biên đội Lan - Túc - Quỳ - Phương bắn rơi 2 chiếc F-8 trên vùng trời Hàm Rồng, Thanh Hóa mở mặt trận trên không thắng lợi. Ảnh tư liệu
Đúng 7 giờ ngày 03/4/1965, Hải quân Mỹ cho máy bay vào trinh sát thời tiết và các mục tiêu trọng điểm. Sau đó, khu vực quanh cầu Hàm Rồng trở nên yên ắng. Đến 9 giờ 40 phút, Sở chỉ huy và các trạm quan sát phát hiện các máy bay Mỹ vào không kích các cây cầu trên đường số 1.
Lúc 9 giờ 45 phút, cả hai biên đội trực chiến được lệnh vào cấp 1 và mở máy ngay, sau 2 phút, biên đội 2 chiếc nghi binh cất cánh, lấy độ cao và bay hướng 190 độ vào vùng trời Ninh Bình ở độ cao 6.000m. Một phút sau biên đội tấn công cất cánh, sau khi rời đất, biên đội xuyên mây, bay theo hướng 210 độ. Đến 10 giờ 9 phút, số 4 báo phát hiện mục tiêu 6 chiếc F-8 bên phải đang đối đầu, một chiếc khác đang công kích các trận địa phòng không quanh khu vực cầu Hàm Rồng. Ngay khi phát hiện mục tiêu, Số 1 lập tức ra lệnh: “Vứt thùng dầu phụ, tăng tốc tiếp cận đội hình F-8!”, biên đội tách thành 2 tốp. Sau khi cắt bán kính bám theo mục tiêu, số 1 MiG-17 lệnh số 2 vào công kích, số 2 lập tức vòng gấp về phía chiếc F-8, số 1 bám theo yểm hộ. Đúng lúc đó, chiếc F-8 cũng phát hiện có MiG-17 nên vòng gấp vào để không chiến. Lúc này, chiếc F-8 số 2 đã bị mất đội hình, một chiếc F-8 đi tìm kiếm chiếc số 2 lẫn trong đám mây thì phi công Phạm Ngọc Lan đã nhanh chóng bám theo phía sau, số 1 đưa được chiếc F-8 vào vòng ngắm, đúng cự ly, Phạm Ngọc Lan siết cò, chiếc F-8 trúng đạn, bốc cháy, lao xuống đất. Lúc đó là 10 giờ 14 phút ngày 3-4-1965. Đó là giờ phút lịch sử, khi MiG-17 của Không quân nhân dân Việt Nam lần đầu tiên bắn rơi máy bay Mỹ trên bầu trời miền Bắc.
Cũng ngay thời điểm đó, số 2 Phan Văn Túc đã phát hiện chiếc F-8 số 2, từ phía sau có độ cao cao hơn đã nhào xuống bắn một loạt đạn, máy bay Mỹ bốc cháy, lao xuống đất. Sau đó, số 3 và số 4 cũng phát hiện mục tiêu, xin vào công kích. MiG của ta bám đuổi quyết liệt và bắn ra hai loạt đạn dài, nhưng do cự ly bắn còn xa, nên đối phương chạy thoát ra biển, số 3 kiên trì bám đuổi nhưng do cự ly khá xa nên không công kích được. Quá bất ngờ khi bị MiG tấn công, các máy bay Mỹ bật tăng lực bỏ chạy. Sở chỉ huy phát lệnh thoát ly. Số 3 - Hồ Văn Quỳ cùng số 2, số 4 về sân bay Nội Bài an toàn. Riêng số 1 - Phạm Ngọc Lan, do máy bay hết dầu đã quyết định hạ cánh bắt buộc xuống 1 dải cát ven sông Đuống. Phi công an toàn, máy bay sau đó được đưa về khôi phục và bay lại.
Với chiến công bắn rơi 2 chiếc F-8 của Hải quân Mỹ. Trận đánh ngày 03/4/1965 được ghi dấu ấn là trận đầu đánh thắng của Không quân nhân dân Việt Nam. Thắng lợi của trận đánh chứng tỏ lực lượng Không quân nhân dân Việt Nam tuy còn non trẻ và đang trong quá trình xây dựng, nhưng bằng ý chí dũng cảm và khả năng sáng tạo, sẽ nhanh chóng trưởng thành và lớn mạnh, đủ sức đánh thắng kè thù. Sau thắng lợi của trận đánh, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã gửi thư khen Trung đoàn Không quân 921 - đơn vị Không quân nhân dân lập chiến công đầu.
Phát huy tinh thần “chiến thắng trận đầu”, trong không khí của thi đua cao điểm "Thần tốc - Quyết thắng" chào mừng kỷ niệm 50 năm Ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước (30-4-1975 / 30-4-2025) và 135 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19-5-1890 / 19-5-2025). mỗi cán bộ, giảng viên, học viên Học viện Lục quân tích cực chủ động học tập, nghiên cứu nâng cao trình độ về mọi mặt; sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao./.
