Một số tác động của trí tuệ nhân tạo trong lĩnh vực quân sự

Các công nghệ AI đang định hình lại cách các tổ chức quân sự, hay rộng hơn là các quốc gia tiến hành chiến tranh, từ việc tối ưu hóa quy trình ra quyết định trên chiến trường cho đến việc phát triển vũ khí tự động. Sự chuyển dịch này không chỉ thay đổi về chiến lược quân sự mà còn mang đến những thách thức mới về mặt đạo đức, chính trị và an ninh quốc tế.

Ứng dụng công nghệ của AI vào lĩnh vực quân sự

Từ lâu, những đột phá về công nghệ thường được thử nghiệm và áp dụng đầu tiên cho quân sự (hệ thống Radar, mạng Internet, hệ thống định vị toàn cầu GPS…). Vì thế, không có gì ngạc nhiên khi AI đã được các nước trên thế giới áp dụng vào quân sự trong nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm giám sát, trinh sát, tiến công, và phòng thủ. Các công nghệ AI không chỉ giúp tăng cường khả năng thu thập và phân tích thông tin trinh sát, tình báo mà còn tối ưu hóa hoạt động tác chiến.

Một trong những ứng dụng quan trọng của AI là trong hệ thống trinh sát và giám sát. Các hệ thống AI có thể phân tích lượng lớn dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau, bao gồm vệ tinh, drone và các cảm biến mặt đất. Việc sử dụng AI giúp phân tích nhanh chóng, chính xác và cảnh báo sớm các mối đe dọa tiềm tàng. Điều này giúp sở chỉ huy nâng cao khả năng nhận diện mục tiêu và đưa ra các quyết định tác chiến một cách hiệu quả hơn.

Ngoài ra, AI cũng đang được phát triển trong hệ thống vũ khí tự động. Các vũ khí này có thể hoạt động mà không cần sự can thiệp trực tiếp của con người, chẳng hạn như các máy bay không người lái (UAV) tự động có thể phối hợp tác chiến với nhau, tự động nhận diện và tiêu diệt mục tiêu trên chiến trường. Hệ thống này không chỉ giảm thiểu nguy cơ thương vong cho binh sĩ mà còn giúp tăng cường hiệu quả của các chiến dịch quân sự. Tuy nhiên, việc ứng dụng vũ khí tự động đang gây ra nhiều tranh cãi, đặc biệt là về đạo đức, khi AI có thể ra quyết định sống chết mà không cần đến sự giám sát của con người.

Tác động đến tốc độ và hiệu quả chiến tranh

Một trong những thay đổi lớn nhất mà AI mang lại là tốc độ ra quyết định và hành động trên chiến trường. Các hệ thống AI có thể xử lý và phân tích dữ liệu trong thời gian thực, cho phép người chỉ huy đơn vị đưa ra quyết định nhanh chóng hơn. Điều này đặc biệt quan trọng trong các cuộc xung đột hiện đại, nơi tốc độ và sự chính xác là yếu tố quyết định sự thành bại.

Việc sử dụng AI để tăng cường hiệu quả tác chiến không chỉ nằm ở khả năng xử lý thông tin mà còn liên quan đến tối ưu hóa công tác hậu cần, kỹ thuật. Ví dụ, AI có thể tính toán được nhu cầu, các phương án thực hiện và những phát sinh đột xuất về vật tư, vũ khí, đạn dược và lương thực trên chiến trường, giúp giảm thiểu thời gian chờ đợi và tăng cường khả năng cung cấp nhanh chóng cho quân đội. Điều này không chỉ giúp quân đội duy trì sức mạnh mà còn đảm bảo rằng các nguồn lực được phân phối một cách hiệu quả. Điển hình là các hệ thống phân phối đạn, tên lửa trên các tàu chiến của Hoa Kỳ, hay hệ thống ra quyết định đánh chặn tên lửa dựa trên AI trong hệ thống phòng thủ Vòm sắt (Iron Dome) của quân đội Israel.

Những thách thức về đạo đức và pháp lý

Mặc dù mang lại nhiều lợi ích cho quân sự, nhưng AI cũng đồng thời đặt ra những thách thức lớn về mặt đạo đức và pháp lý. Một trong những mối lo ngại lớn nhất là trách nhiệm đạo đức khi sử dụng các hệ thống vũ khí tự động. AI có thể ra quyết định tấn công mà không cần đến sự điều khiển của con người, dẫn đến những tình huống gây thương vong không mong muốn, thậm chí vi phạm công ước chiến tranh quốc tế. Điều này đã dẫn đến cuộc tranh luận toàn cầu về việc liệu có nên cấm hoặc giới hạn sử dụng vũ khí tự động AI.

Ngoài ra, AI cũng có thể tạo ra rủi ro về mặt an ninh mạng. Các hệ thống quân sự dựa trên AI có thể bị tấn công hoặc xâm nhập, làm gián đoạn hoạt động của quân đội hoặc thậm chí biến vũ khí tự động thành mối đe dọa đối với tổ chức hay quốc gia sở hữu chúng. Việc đảm bảo tính an toàn và bảo mật của các hệ thống AI là một thách thức lớn, đòi hỏi sự phát triển các phương thức bảo vệ phức tạp.

Cuộc chạy đua vũ trang AI và an ninh toàn cầu

Sự phát triển nhanh chóng của AI trong quân sự đã dẫn đến một cuộc chạy đua vũ trang mới giữa các cường quốc. Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nga và nhiều quốc gia khác đều đang đẩy mạnh nghiên cứu và phát triển các hệ thống vũ khí dựa trên AI. Mục tiêu của họ không chỉ là duy trì ưu thế quân sự vượt trội mà còn là ngăn chặn đối thủ phát triển công nghệ. Cuộc chạy đua này có thể gây ra mối đe dọa đối với an ninh toàn cầu, khi các quốc gia cố gắng phát triển các hệ thống AI tiên tiến hơn mà không có đủ cơ chế giám sát và kiểm soát. Khả năng xảy ra các cuộc xung đột leo thang do sự cố từ hệ thống AI là rất cao. Để giảm thiểu nguy cơ này, các quốc gia cần phải xây dựng các công ước kiểm soát vũ khí AI và tăng cường hợp tác quốc tế để đảm bảo rằng công nghệ này được sử dụng một cách có trách nhiệm và an toàn.

Đối với Việt Nam nói chung và Quân đội ta nói riêng, AI trong lĩnh vực quân sự vì thế cũng mở ra rất nhiều cơ hội và thách thức. Một mặt, nếu chúng ta tận dụng tốt, AI có thể trở thành công cụ đắc lực hỗ trợ chủ quyền, bảo vệ an ninh quốc gia. Các hệ thống giám sát và phân tích dựa trên AI sẽ giúp nâng cao khả năng phát hiện và ứng phó kịp thời với các hành vi xâm phạm chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ. Việc ứng dụng AI vào phòng thủ biển và hải đảo cũng sẽ tăng cường đáng kể năng lực bảo vệ lãnh thổ mà không tốn quá nhiều nguồn lực. Tuy vậy, giống như các thách thức đã nêu trên, sự phát triển của vũ khí thông minh, giúp giảm thiểu sự hiện diện của binh lính trên chiến trường, có thể khiến việc sử dụng vũ lực trở nên dễ dàng hơn, dẫn đến nhiều cuộc đụng độ nhỏ lẻ nhưng thường xuyên hơn. Điều này buộc Đảng, Nhà nước và Quân đội phải liên tục cập nhật chiến lược quốc phòng để thích ứng với môi trường an ninh mới.

Trí tuệ nhân tạo đang tạo ra một cuộc cách mạng trong lĩnh vực quân sự, mang lại nhiều cơ hội để tăng cường hiệu quả và sức mạnh chiến đấu. Tuy nhiên, nó cũng đặt ra những thách thức không nhỏ về mặt đạo đức, pháp lý và an ninh quốc tế. Việc quản lý và điều phối sự phát triển AI trong quân sự đòi hỏi sự hợp tác giữa các quốc gia, cũng như các biện pháp kiểm soát và giám sát rõ ràng để đảm bảo rằng AI được sử dụng vì mục tiêu hòa bình và an ninh toàn cầu.

So sánh hệ thống vũ khí truyền thống và tự động

Hoạt động của hệ thống phòng thủ Vòm sắt – Iron Dome của Israel

P.L.D