Bàn về vận dụng phương pháp dạy học tích cực vào giảng dạy ở Học viện Lục quân

Thực chất nó đã tiếp thu mọi tinh tuý của phương pháp dạy học truyền thống, đồng thời tích cực hoá việc giảng đạy, và nhất là việc học tập lên mức tối đa, nhằm giải quyết một mâu thuẫn của thực tiễn: thời gian đào tạo không thể kéo dài, mà nguồn thông tin cần học không ngừng tăng lên...

Đặc trưng cơ bản của phương pháp dạy học tích cực:

Một là: Học viên là chủ thể học tập, giảng viên là người hướng dẫn.

Phát huy tối đa hoạt động học tập của học viên (học viên qua suy nghĩ, quan sát, thực hành, thực nghiệm... mà trưởng thành).

Lao động của giảng viên công phu, phức tạp hơn (thực tiễn chứng tỏ, hướng dẫn cho học viên tự nắm lấy kiến thức khó hơn nhiều so với phương pháp thuyết trình).

Hai là: Lớp, tổ (nhóm) học tập là cộng đồng của các chủ thể học viên.

Học tập là một quá trình tương tác với bạn bè, với giảng viên... nên bên cạnh việc tự học cần phải chú ý đến cùng học (theo nhóm, tổ, lớp...), qua đó học viên trình bày, trao đổi, thảo luận, tranh luận ở tổ (nhóm...) có giảng viên đạo diễn; tri thức qua trao đổi được tập thể sàng lọc, hoàn chỉnh hơn. Quan hệ giữa học viên và học viên là thường xuyên, là chính (“Học thầy không tầy học bạn”...).

Ba là: Giảng viên không còn là người truyền đạt kiến thức có sẵn, không cung cấp chân lý có sẵn, mà là người định hướng, tổ chức, đạo diễn để học viên vừa học được kiến thức, đồng thời học được phương pháp tìm ra, thu được kiến thức mới (điều đó giúp cho học viên phát triển năng lực tự học, tự nghiên cứu).

Vậy quan hệ giữa giảng viên và học viên có tồn tại không?

Mối quan hệ đó vẫn tồn tại, nhưng không thường xuyên.

Bốn là: Học viên luôn được tự kiểm tra.

- Học viên tự nghiên cứu cá nhân (tự đánh giá), sản phẩm giáo dục chưa được chuẩn xác;

- Khi trao đổi ở tổ (lớp) qua đó học viên tự đánh giá, sản phẩm của tập thể sẽ hoàn chỉnh hơn;

- Khi giảng viên kết luận (qua đó học viên tự kiểm tra), sản phẩm hoàn chỉnh, trở thành tri thức khoa học.

Trong phương pháp dạy học tích cực thường quan tâm đến hiệu quả học tập (học được bao nhiêu, làm được gì) vì xét về hiệu quả, đã học được bao nhiêu và làm được gì mới thật là quan trọng.

Dạy và học là một hệ thống. Trong phương pháp cũ thường nói: "phương pháp giảng dạy", với hàm ý công việc của giảng viên. Trong phương pháp dạy học tích cực, coi "dạy" và "học" kết hợp hữu cơ thành một hệ thống, nhấn mạnh tính chủ động, tích cực của người học.

Giảng viên Khoa Hậu cần - Kỹ thuật vận dụng phương pháp dạy học tích cực trong quá trình giảng bài

Làm thế nào để vận dụng phương pháp dạy học tích cực?

Cần thực hiện ít nhất 5 điều sau:

Một là: Chỉ rõ mục tiêu học tập cho người học.

Giảng viên cần giúp học viên xác định mục tiêu học tập căn cứ vào nhu cầu học tập của họ; mục tiêu học tập thường gắn bó với nhiệm vụ chức năng, nghề nghiệp của học viên.

Nếu không có hoặc không làm rõ mục tiêu học tập, học viên sẽ học mò mẫm và không chủ động.

Hai là: Người học chủ động tích cực tham gia vào hoạt động và suy nghĩ. Giảng viên giúp học viên tổ chức các hoạt động và suy nghĩ như: Động não, đọc và bình luận tài liệu; thảo luận; trả lời câu hỏi; làm bài tập và tự đối chiếu với đáp án; tăng cường luyện tập thực hành; tham gia các trò chơi...

Ba là: Mọi người đều có phản hồi. Giảng viên và học viên đều cần có phản hồi để điều chỉnh kịp thời việc dạy và học.

Phản hồi tốt cần có các phẩm chất: nhanh (kịp thời) - bao hàm đủ mọi mục tiêu (nội dung), không quá ít ỏi. Tự phản hồi để tự điều chỉnh.

Các công cụ phản hồi thông thường là:

- Nhận xét, chỉ dẫn, hỏi đáp, thảo luận, tóm tắt, bình luận... của giảng viên và học viên trong và sau các hoạt động học tập hằng ngày;

- Các câu hỏi trắc nghiệm khách quan (test) kèm theo đáp án khi học kiến thức lý thuyết;

- Các bảng kiểm khi học thực hành (Bảng kiểm để dạy học là một bảng liệt kê các thao tác phải làm một cách có trình tự hợp lý và yêu cầu phải đạt được để thực hiện một quy trình kỹ thuật (như khai thác khí tài, quy trình thực hiện một công việc, một nhiệm vụ..., ).

Bốn là: Sử dụng đồ dùng dạy học phù hợp.

Bao gồm: sách, tài liệu, băng đĩa, thư viện điện tử; tranh ảnh, mô hình, mẫu vật, thiết bị học tập trong phòng thực nghiệm; phòng học chuyên dùng, bãi tập, cơ sở thực tập...

Năm là: Đề cao sự sáng tạo, cá biệt hoá và học tập liên tục.

Tôn trọng sự năng động, sự đa dạng và đổi mới; tôn trọng các nghiên cứu tìm tòi, các sáng kiến và các phong cách làm việc cá nhân. Tổ chức các hoạt động học tập liên tục và các hoạt động ngoài lớp học; đề cao và quản lý việc tự học tại các giờ tự học của học viên (như đọc, học theo sách; làm việc với mạng nội bộ, dự các hội thảo, tham gia nghiên cứu)...

Vận dụng phương pháp dạy học tích cực vào giảng dạy là xu thế các học viện, nhà trường trong toàn quân nói chung, ở Học viện Lục quân nói riêng; nhằm phát huy tính tích cực, chủ động và tư duy sáng tạo của người học, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo; đào tạo ra đội ngũ cán bộ có đủ phẩm chất năng lực, đáp ứng sự nghiệp xây dựng Quân đội Nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại. Để nâng cao hiệu quả vận dụng phương pháp dạy học tích cực vào giảng dạy cho các đối tượng học viên ở Học viện Lục quân, cấp ủy, người chỉ huy các cấp cần thực hiện tốt các nhóm giải pháp đó là: tập trung xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, giảng viên; tăng cường công tác quản lý, giáo dục; nâng cao chất lượng, hiệu quả việc tự học của học viên; xây dựng chương trình, nội dung khoa học, hợp lý; bảo đảm tốt mọi mặt cho công tác giảng dạy của Học viện./.

V.V.T