Học tập và làm theo TT, ĐĐ, PC HCM

Học tập và làm theo TT, ĐĐ, PC HCM

Phòng, chống diễn biến hòa bình

Phòng, chống diễn biến hòa bình

Tìm kiếm

Tìm kiếm

Liên kết website
Thống kê truy cập
Hôm nay : 1.713
Tháng 03 : 68.049
Tháng trước : 35.349
A- A A+ | Tăng tương phản Giảm tương phản

Tư tưởng của Lênin về xây dựng, cải cách bộ máy nhà nước xã hội chủ nghĩa - giá trị lý luận và thực tiễn

Nhân dịp kỷ niệm 150 năm ngày sinh của V.I.Lênin (22/4/1870 – 22/4/2020), lãnh tụ của phong trào cộng sản và công nhân thế giới, lãnh tụ kiệt xuất của cách mạng tháng Mười và nước Nga Xô viết, là dịp để mỗi chúng ta tiếp tục học tập tinh thần, sức sáng tạo tuyệt vời của Lênin trong thực tiễn lãnh đạo, chỉ đạo cách mạng.

Nghiên cứu các bài phát biểu, các tác phẩm thể hiện rất rõ tư tưởng của Lênin về tổ chức bộ máy nhà nước trong điều kiện Đảng Cộng sản cầm quyền ở nước Nga những năm sau cách mạng tháng Mười, chúng ta tiếp thu được nhiều bài học quí giá. Điều này không phải là sự hoài cổ, lạc hậu, mà trái lại, tư tưởng của Lênin còn vẹn nguyên giá trị lý luận và thực tiễn sâu sắc đối với quá trình xây dựng “Nhà nước của dân, do dân, vì dân” ở nước ta hiện nay.

 

Lãnh tụ vô sản Lênin phát biểu trước quần chúng Nga. Ảnh: RBTH.

 

Sau khi nội chiến kết thúc, mặc dù bận trăm công ngàn việc, nhưng Lênin đã hướng trọng tâm công tác của mình vào lãnh đạo công cuộc xây dựng đất nước, phát triển nền kinh tế, cải tổ, cải cách bộ máy nhà nước xã hội chủ nghĩa (XHCN), gắn chặt vấn đề củng cố, kiện toàn các tổ chức chính trị với việc thực hiện các nhiệm vụ kinh tế. Tư tưởng của Lênin về xây dựng, cải cách bộ máy nhà nước XHCN rất phong phú và sâu sắc, có thể khái quát trên những vấn đề cơ bản sau đây:

Một là, Lênin khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản đối với nhà nước, chỉ rõ mối quan hệ giữa cơ quan đảng và nhà nước, vai trò, nhiệm vụ, chức năng của tổ chức bộ máy nhà nước xã hội chủ nghĩa

Theo Lênin, Đảng Cộng sản có một vai trò và vị trí đặc biệt trong hệ thống chuyên chính vô sản. Người cho rằng, nếu trước đây không có Đảng Mác-xít, giai cấp vô sản không thể giành được chính quyền, thì ngày nay, nếu không có Đảng Cộng sản lãnh đạo, không thể duy trì, củng cố và sử dụng chính quyền đó để bảo vệ thành quả cách mạng, làm cho chủ nghĩa xã hội (CNXH) đi tới thắng lợi hoàn toàn. Sự lãnh đạo của Đảng trở thành vấn đề chủ yếu nhất, thành nguyên tắc sống còn để thực hiện chuyên chính vô sản và dân chủ XHCN, đồng thời cũng là điều kiện tối cần thiết bảo đảm cho nhà nước hoàn thành trọng trách mà Tổ quốc và nhân dân giao phó. Về mối quan hệ giữa cơ quan đảng và nhà nước, một mặt, Lênin phân định rõ vai trò, chức năng của hai tổ chức; mặt khác, lại nhấn mạnh sự thống nhất, sự kết hợp chặt chẽ giữa hai tổ chức này. Yêu cầu đặt ra đối với Đảng là phải thực hiện những nghị quyết của mình thông qua các cơ quan xô-viết, trong khuôn khổ hiến pháp xô-viết. Đảng lãnh đạo hoạt động của các cơ quan xô - viết, nhưng không làm thay các cơ quan xô-viết. Lênin còn đề ra những luận điểm quan trọng về vai trò, nhiệm vụ, chức năng và trình bày khá tường tận phương thức hoạt động của bộ máy nhà nước XHCN.

Hai là, Lênin chỉ rõ những yêu cầu đối với bộ máy nhà nước trong điều kiện xây dựng chủ nghĩa xã hội, đưa ra những quy tắc cải cách tổ chức, bộ máy nhà nước xã hội chủ nghĩa

Theo Lênin, việc tổ chức và xây dựng bộ máy nhà nước XHCN phải xuất phát từ tình hình thực tiễn, từ yêu cầu, nhiệm vụ cách mạng đặt ra trong từng giai đoạn lịch sử, tuyệt nhiên không thể tùy tiện theo ý muốn chủ quan. Trong quá trình xây dựng CNXH, bộ máy nhà nước cần được tổ chức, sắp xếp sao cho thích ứng với tình hình và nhiệm vụ mới. Tổ chức, hoạt động của bộ máy nhà nước không phải là cơ quan siêu quyền lực, đứng trên xã hội, tách rời và đối lập với lợi ích của nhân dân, mà phải luôn thể hiện ý chí và hành động của Đảng và của nhân dân, đại biểu cho lợi ích của nhân dân và Tổ quốc. Từ đó, Người đưa ra các yêu cầu cụ thể:

- Tổ chức, bộ máy nhà nước phải phù hợp với nhiệm vụ kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, nghĩa là phải phù hợp với đối tượng của sự quản lý.

- Tổ chức, bộ máy nhà nước phải thực hiện nghiêm chỉnh đường lối, chính sách của Đảng, quan hệ chặt chẽ với quần chúng, trung thành với lợi ích của nhân dân và bằng mọi cách bảo vệ những lợi ích của CNXH.

- Bộ máy nhà nước phải có những phẩm chất quan trọng như năng lực điều khiển, tính rành mạch, tính linh hoạt và tính hiệp đồng.

Đi cùng với những yêu cầu trên là những quy tắc cải cách tổ chức, bộ máy nhà nước XHCN. Vấn đề này được Lênin bàn luận khá thấu đáo:

- Chỉ hành động khi đã suy nghĩ chín chắn.

- Thà ít mà tốt.

- Thà mất hai năm hay thậm chí ba năm còn hơn là hấp tấp, vội vàng mà không có một chút hy vọng nào đào tạo được một nhân liệu tốt.

Lênin nhắc nhở, phải kiên trì, bền bỉ giữ vững các quy tắc này; đồng thời phải cân nhắc kỹ càng, coi trọng chất lượng, hiệu quả của công tác cải cách tổ chức, bộ máy nhà nước. Bởi vì, thực tế có vô vàn khó khăn và còn phải kháng cự quyết liệt với những quy tắc ngược lại.

Ba là, Lênin đặc biệt chú trọng đến chất lượng của bộ máy nhà nước, đồng thời đưa ra những biện pháp cụ thể để cải tổ, cải cách nhà nước xã hội chủ nghĩa

Ngay từ khi mới được thành lập, Lênin đã yêu cầu đội ngũ cán bộ trong bộ máy nhà nước phải thông thạo công việc và có uy tín chuyên môn cao. Người nêu vấn đề: “Làm sao các đồng chí có thể quản lý được nếu không có được uy tín chuyên môn, làm sao có thể quản lý được nếu không có kiến thức đầy đủ, nếu không tinh thông khoa học quản lý?”. Tiếp đó, Người chỉ ra rằng: “Muốn quản lý được, thì cần am hiểu công việc và phải là một cán bộ quản lý giỏi”[1].

Trong nhiều bức thư và bài báo cuối đời, Lênin đã tổng kết kinh nghiệm cải cách bộ máy nhà nước. Người khẳng định: cải cách bộ máy nhà nước là một vấn đề cực kỳ cấp bách, nhưng không nên chạy theo số lượng và không nên vội vàng; điều tai hại nhất ở đây là hấp tấp. Trong tác phẩm “Thà ít mà tốt”, Lênin đã đánh giá thẳng thắn và xác thực: “Đã qua 5 năm ra sức cải tiến bộ máy nhà nước, nhưng đó chỉ là một hoạt động phí công, ...vô hiệu, thậm chí còn vô ích, còn có hại là khác. Nhìn những hoạt động phí công ấy thì tưởng là chúng ta công tác, nhưng thực tế, hoạt động đó đã làm cho những cơ quan và đầu óc của chúng ta đóng cáu lại”[2]. Do đó, nếu cải cách không đúng thì, dù có thay đổi nhiều, vẫn không thể có được một bộ máy xứng đáng với danh hiệu XHCN.

Để cải cách bộ máy nhà nước sao cho có chất lượng, Lênin đã đề ra các biện pháp cụ thể, mang tính đột phá, đó là:

- Giáo dục-đào tạo cán bộ nâng cao trình độ nhận thức và năng lực chuyên môn, gắn việc tiếp thu tri thức khoa học với thực tiễn sinh động của cuộc sống.

Người viết: “Muốn đổi mới bộ máy nhà nước của chúng ta, phải cố hết sức tự đặt cho mình nhiệm vụ sau đây: một là học tập, hai là học tập, ba là học tập mãi, và sau nữa, phải làm sao cho học thức ở nước ta không nằm trên giấy hoặc là một lời nói theo mốt nữa..., phải làm sao cho học thức thực sự ăn sâu vào trí não, hoàn toàn và thực tế trở thành một bộ phận khăng khít của cuộc sống chúng ta”[3].

- Tuyển chọn, sàng lọc và sử dụng cán bộ

Thực tế cho thấy, hiệu quả hoạt động của tổ chức, bộ máy nhà nước phụ thuộc vào công tác tuyển chọn, sàng lọc và sử dụng cán bộ. Người yêu cầu thay thế không luyến tiếc những người cộng sản không nghiêm túc học tập, tiến bộ, nhất là học tập việc quản lý. Người chỉ thị cử ra một tiểu ban có trách nhiệm tìm những người ưu tú để tuyển chọn vào cơ quan kiểm tra. Người nói rõ, công việc lựa chọn này phải thật cẩn thận, chặt chẽ và nghiêm ngặt.

Một trong những điểm khá lý thú là Lênin đã đưa ra ý tưởng về việc kết hợp cơ quan đảng với cơ quan chính quyền, mà cụ thể là kết hợp Ban Kiểm tra Trung ương với Bộ Dân ủy Thanh tra công nông. Người đặt vấn đề: “Tại sao lại không thể kết hợp hai loại cơ quan đó lại khi lợi ích của công việc đòi hỏi phải làm như thế?”[4]. Chính sự kết hợp này đã mở ra hướng mới trong cải cách toàn thể bộ máy nhà nước Nga. Người khẳng định: “Sự kết hợp linh hoạt của yếu tố chính quyền với yếu tố đảng... là một nguồn sức mạnh phi thường trong chính sách...” của nước Nga lúc đó. Tuy nhiên, việc hợp nhất đó phải có sự cân nhắc kỹ lưỡng, phải có quan điểm lịch sử, cụ thể.

Bốn là, Lênin luôn quan tâm củng cố mối liên hệ giữa tổ chức, bộ máy nhà nước với quần chúng lao động, kiên quyết đấu tranh chống chủ nghĩa quan liêu, thực hành tiết kiệm chống lãng phí, làm trong sạch bộ máy nhà nước

Lênin chỉ rõ: “Liên hệ với quần chúng. Sống trong lòng quần chúng. Biết tâm trạng quần chúng. Biết tất cả. Hiểu quần chúng. Biết đến với quần chúng. Giành được lòng tin tuyệt đối của quần chúng... Không được tách rời khỏi toàn bộ đội quân lao động”[5]. Làm được như vậy sẽ tạo ra mối quan hệ gắn bó mật thiết giữa các cơ quan nhà nước với người lao động, khơi dậy và phát huy được mọi tiềm năng và sức mạnh trong nhân dân để xây dựng, phát triển đất nước vững mạnh. Cùng với việc làm đó phải đấu tranh kiên quyết chống chủ nghĩa quan liêu. Lênin phê phán gay gắt những biểu hiện quan liêu của bộ máy nhà nước và chỉ rõ, phương sách tốt nhất để loại bỏ tệ quan liêu là thu hút đông đảo người lao động tham gia vào công tác quản lý. Vấn đề này được đề cập khá cụ thể trong “Báo cáo về cương lĩnh của Đảng ngày 19/3/1919”, Người viết: “Chỉ khi nào toàn thể nhân dân đều tham gia quản lý thì khi ấy mới có thể đả phá chủ nghĩa quan liêu đến cùng, đến thắng lợi hoàn toàn được. Trong những nước cộng hòa tư sản, điều đó chẳng những không thể thực hiện được, mà còn bị pháp luật ngăn cấm”[6].

Lênin đánh giá cao việc làm trong sạch bộ máy nhà nước, bởi vì: “Chỉ có làm cho bộ máy của chúng ta trong sạch đến tột mức, chỉ có giảm bớt đến mức tối đa tất cả những cái không tuyệt đối cần thiết, chúng ta mới mới có thể đứng vững được”[7].

Vấn đề thực hành tiết kiệm, chống lãng phí cũng được Lênin quan tâm sâu sắc. Người đặt ra yêu cầu cao, đòi hỏi cán bộ và các cơ quan trong bộ máy nhà nước thực hiện nghiêm túc: “Chúng ta phải... trừ bỏ được cả đến những lãng phí nhỏ nhất trong mọi lĩnh vực đời sống xã hội, bằng cách thực hành tiết kiệm nghiêm ngặt. Chúng ta phải thực hành tiết kiệm tột mức trong bộ máy nhà nước của chúng ta. Chúng ta phải bài trừ mọi vết tích lãng phí mà nước Nga quân chủ và bộ máy quan liêu tư bản chủ nghĩa của nó đã để lại đầy dẫy”[8].

Sau khi Lênin mất, nhờ trung thành với tư tưởng của Người về xây dựng, cải cách bộ máy nhà nước, nên Nhà nước xô-viết đã từng bước trưởng thành và lớn mạnh. Mặc dầu đứng trước mọi thử thách khắc nghiệt của lịch sử, nhưng với trí tuệ và bản lĩnh kiên cường, Nhà nước xô-viết cùng với Đảng Cộng sản Liên xô đã lãnh đạo, chỉ đạo nhân dân đập tan chủ nghĩa phát xít, cứu nhân loại khỏi họa diệt vong, đồng thời gặt hái được nhiều thành tựu rực rỡ trong công cuộc xây dựng CNXH.

Vào thập niên 80 và đầu những năm 90 của thế kỷ XX, một trong những nguyên nhân cơ bản dẫn đến sự khủng hoảng, đổ vỡ của Nhà nước xô-viết và các nhà nước Đông Âu XHCN là đã xa rời những nguyên lý, tư tưởng của Lênin về xây dựng, cải cách bộ máy nhà nước XHCN, đặc biệt là phủ nhận vai trò lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước, làm cho nhà nước mất định hướng chính trị, rơi vào tình trạng bè cánh vô chính phủ.

Tư tưởng của Lênin về xây dựng, cải cách bộ máy nhà nước cho đến nay vẫn còn nguyên giá trị lý luận và thực tiễn. Nó không chỉ đúng với nước Nga thời bấy giờ, mà còn có ý nghĩa thiết thực đối với nhiều nước XHCN trong quá trình xây dựng nhà nước kiểu mới - nhà nước của giai cấp công nhân và nhân dân lao động. Nó cũng chính là cơ sở lý luận, giúp cho những người cộng sản có luận cứ khoa học đấu tranh chống lại các luận điệu của các học giả tư sản và chủ nghĩa cơ hội - xét lại về vấn đề nhà nước. Lý luận và thực tiễn về xây dựng, cải cách nhà nước XHCN mà Lênin đã bỏ ra bao tâm huyết để thực hiện, sau này đã được Hồ Chí Minh kế tục xuất sắc, đồng thời bổ sung và phát triển trong điều kiện, hoàn cảnh lịch sử mới. Nghiên cứu tư tưởng Hồ Chí Minh về xây dựng nhà nước của dân, do dân, vì dân có nhiều điểm tương đồng và nhất quán với tư tưởng của Lênin, nhưng cũng có nhiều điểm phát triển mới phù hợp với đặc thù của xã hội Việt Nam, cách mạng Việt Nam.

Ngày nay, bối cảnh thế giới và khu vực có nhiều diễn biến nhanh chóng, phức tạp, quá trình toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, cách mạng công nghiệp lần thứ tư đem lại đồng thời cả cơ hội, thuận lợi và khó khăn, thách thức đối với các quốc gia trên thế giới, trong đó có nước ta. Nhiều vấn đề toàn cầu khác như chiến tranh, tranh chấp chủ quyền lãnh thổ, biển đảo, xung đột sắc tộc, tôn giáo, nạn khủng bố và tội phạm quốc tế, dịch bệnh và đói nghèo... tác động không nhỏ đến nước ta. Vượt qua những khó khăn, thách thức, đất nước ta đã đạt được nhiều thành tựu to lớn trong sự nghiệp đổi mới, kinh tế - xã hội không ngừng phát triển, quốc phòng - an ninh được giữ vững, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân ngày càng được nâng lên; công tác phòng, chống tham nhũng, lãng phí được đẩy mạnh, đạt được nhiều kết quả quan trọng; niềm tin của nhân dân đối với sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước được khôi phục, củng cố; uy tín và vị thế của đất nước nâng cao trên trường quốc tế… Tuy nhiên, nước ta vẫn đang đứng trước những nguy cơ, thách thức lớn. Tình hình tham nhũng, lãng phí còn diễn ra rất phức tạp ở nhiều lĩnh vực. Nhiều cán bộ, đảng viên, công chức trong bộ máy của Nhà nước quan liêu, tham nhũng, tha hóa làm xói mòn niềm tin của nhân dân. Một bộ phận cán bộ, đảng viên trong bộ máy nhà nước trình độ và năng lực chưa đáp ứng được với yêu cầu, nhiệm vụ. Cải cách hành chính còn chậm, thiếu đồng bộ, chưa đáp ứng yêu cầu, thủ tục hành chính còn phức tạp, phiền hà. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng chỉ rõ: “Chưa khắc phục được sự chồng chéo, vướng mắc về chức năng, nhiệm vụ giữa các thiết chế, làm ảnh hưởng tới sự thống nhất quyền lực nhà nước và hiệu quả hoạt động của Nhà nước… Kỷ cương, kỷ luật trong quản lý nhà nước, thực thi công vụ còn nhiều yếu kém.., vẫn còn tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực, oan, sai, bỏ lọt tội phạm.., tham nhũng, lãng phí vẫn còn nghiêm trọng”[9].

Mặt khác, sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức đang đặt ra những yêu cầu và thách thức gay gắt đối với nước ta. Nó cũng là “hòn đá thử vàng” đối với vai trò quản lý của Nhà nước trong quá trình phát triển đó. Từ thực tế đó, Nhà nước phải có sự cải cách mạnh mẽ, đồng bộ từ cơ cấu bộ máy đến thể chế, chính sách, đội ngũ cán bộ, công chức, phương thức điều hành quản lý; đặc biệt là phòng chống có hiệu quả nạn quan liêu, tham nhũng trong bộ máy nhà nước. Đây là vấn đề mang ý nghĩa cấp bách và hệ trọng đối với Nhà nước ta hiện nay.

Nghiên cứu, vận dụng tư tưởng của Lênin về xây dựng, cải cách bộ máy nhà nước XHCN, đặc biệt những chỉ dẫn của Người về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với nhà nước; đào tạo, tuyển chọn và sử dụng cán bộ; liên hệ mật thiết giữa các cơ quan nhà nước với quần chúng lao động; chống quan liêu, lãng phí, làm trong sạch bộ máy nhà nước .v.v.. thực sự là những vấn đề hệ trọng và cấp bách đối với xây dựng, cải cách bộ máy nhà nước XHCN nói chung và nước ta nói riêng. Hơn lúc nào hết, việc đẩy mạnh cải cách bộ máy nhà nước, triệt để khắc phục tình trạng quan liêu, tham nhũng, yếu kém của một bộ phận cán bộ, công chức, nâng cao hiệu lực quản lý và chất lượng của bộ máy nhà nước ở nước ta hiện nay chính là thấm nhuần sâu sắc tư tưởng của Lênin vĩ đại.

[1]. Lênin, toàn tập, tập 40, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va 1977, tr.257.

[2], [3], [4], [7], [8]. Lênin, toàn tập, tập 45, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va 1978, tr.445, tr.444, tr.452, tr.453, tr.438- 439, tr.459, r.458.

[5]. Lênin, toàn tập, tập 44, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va 1978, tr.608.

[6]. Lênin, toàn tập, tập 38, Nxb Tiến bộ, Mát-xcơ-va 1977, tr.205.

[9]. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Văn phòng Trung ương Đảng, Hà Nội, 2016, tr. 173 - 174.

N.T.T.H


Tác giả: HQT. Nguyễn Thị Thu Hà
Tổng số điểm của bài viết là: 11 trong 5 đánh giá
Click để đánh giá bài viết
Thông báo mới
Thư viện ảnh
Thăm dò ý kiến
GIAO DIỆN

Bạn thấy giao diện của trang website Học viện Lục quân như thế nào?